Geen hand op de schouder, een afscheid in beperkte kring. Een uitvaart is in deze tijd van corona anders dan nabestaanden ooit voor ogen stond. Meierijstad.nieuws.nl sprak met de kleine uitvaartondernemers Johan Koenen van Koenen-Oel. “We doen ons best een waardig afscheid te organiseren. Maar je mist toch bepaalde dingen. Het is beperkt, werkt niet prettig, want je kunt niet altijd doen waar je voor wilt staan”, aldus Johan.
“Een overlijden raakt je altijd, maar in deze tijd nog meer dan anders”, erkent Koenen. Het begint al met de werkwijze van de uitvaartondernemer, die in deze tijd aan de omstandigheden is aangepast. “En we nemen natuurlijk wel de richtlijnen van het RIVM in acht. Geen handen schudden, anderhalve meter afstand houden”, Na de melding van een overlijden, “Anders dan normaal vragen we de mensen meteen naar ons te komen. We hebben daar een ruime hal met een forse tafel, zodat we zeker weten dat we de noodzakelijke afstand kunnen houden”, vertelt Koenen.
Wij missen dat kleine, maar zo belangrijke gebaar dat ze nu niet kunnen maken. Een hand op de schouder leggen bijvoorbeeld, of zoiets simpels als het aanreiken van een zakdoek aan iemand die het emotioneel zwaar krijgt.
Richtlijnen
Naast die algemene regels, heeft de uitvaartbranche nog met extra richtlijnen te maken. Het stoffelijk overschot wordt opgehaald voor verzorging in het mortuarium, maar dat gebeurt nu altijd met beschermende kleding. “We weten ook niet of er corona in het spel is, dus houden we er altijd rekening mee.” Een overledene kan in het uitvaartcentrum worden opgebaard, maar ook thuis. Dat laatste kan bij Koenen-Oel na een dag. “Dan moet er thuis wel een voldoende grote, aparte ruimte zijn en zal de controle door de familie zelf moet worden gedaan, als er veranderingen komen dan zijn onze verzorgers snel bij de familie” vertelt Koenen. “Er mogen maximaal vijf nabestaande tegelijkertijd bij een overledene zijn, en ook dan is uiteraard de anderhalve meter afstand verplicht. Gelukkig merk je dat nabestaanden het heel fijn vinden als iemand nog een paar dagen thuis kan zijn.”
Misschien wel het belangrijkste gemis voor de nabestaanden, maar ook voor de leiders van de uitvaart, is het ontbreken van een grootschalig afscheid. Normaal is er in een kerk, een crematorium of elders een afscheidsviering waar een passend aantal belangstellenden bij kan zijn. Nu is daar een maximum van dertig personen, inclusief het personeel van de uitvaartonderneming en voorganger. “Sommige families tellen al meer dan dertig mensen, dus uit directe kring moeten er dan al mensen thuisblijven. Er zijn overledenen die midden in de gemeenschap hebben gestaan en dan is het triest dat ze zo’n beperkt afscheid krijgen. Je kunt niet samen zijn, niet doen wat je voor ogen had ook de koffietafel ontbreekt. Zo’n belangrijk moment om even na te praten en een woord van troost te geven.” Al is het soms wel mogelijk online mee te kijken, zodat andere belangstellenden wel iets van het afscheid mee kunnen krijgen.
Natuurlijk, er zijn nu veel nabestaanden die zich voornemen om straks, als de crisis achter de rug is, alsnog die passende publieke herdenking te houden. Toch waarschuwen de uitvaartondernemer dat dat niet hetzelfde gaat worden als een bijeenkomst nu. “We geven aan dat het kan, maar ik vraag me af of de opkomst over drie of vier maanden net zo groot zal als nu het geval zou zijn.” “De emotie wordt anders”, voorspelt Koenen. “En wanneer ga je het dan doen? Over een paar maanden? Op een bijzonder moment, bijvoorbeeld de verjaardag van de overledene?”
Bij al die beperkingen zien de ondernemers ook mooie dingen ontstaan. “Mensen worden creatief”, ziet Koenen, denkt hij daarbij aan de erehagen, die je de laatste tijd vaak ziet. Vanaf huis of bij kerk of crematorium staan de mensen aan beide kanten van de weg, keurig op anderhalve meter afstand. Op die manier is er toch een vorm van samen zijn. “Soms steken ze daarbij ook nog kaarsen aan, “de saamhorigheid binnen families is in deze tijd ook opvallend groot.”
Toch vraagt Koenen zich af of de rouwverwerking voor nabestaanden op dit moment de juiste vorm kan krijgen. “Het zou me niet verbazen als er straks meer mensen dan normaal problemen krijgen en hulp inroepen”, denkt hij. Al merkt hij wel dat nabestaanden ondanks alle beperkingen vaak toch heel tevreden zijn over het afscheid dat ze hebben kunnen geven.
Brabant werd als eerste getroffen door het virus en was lang het epicentrum in Nederland. Cijfers van het CBS tonen bovendien aan dat er veel meer mensen dan normaal overlijden, meer dan door de corona-cijfers van het RIVM verklaard kan worden. Het is iets wat de uitvaartondernemer ook merkt. Hij schat dat ze het zeker twee keer zo druk hebben als normaal in deze tijd van het jaar. Al lijkt de piek zo langzamerhand gelukkig voorbij. Koenen: “Soms hebben we drie of vier uitvaarten op een dag. Het lukt dan maar net om iedereen voldoende aandacht te geven. We zijn bovendien maar een kleine onderneming, op lange termijn houd je dit niet vol.” “Door alle beperkingen kun je niet geven wat je zou willen. Momenteel is het echt niet fijn werken en dat doet pijn, ook bij ons.”
